Η αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών, J.-F. Champollion.

Γνωρίζουμε από μία ανέκδοτη επιστολή της 24 Σεπτεμβρίου 1820 -που φυλάσσεται σήμερα στη Βιβλιοθήκη της Ακαδημίας της Λυών- ότι ο Champollion ήξερε ότι ο πληθυντικός αριθμός στην ιερογλυφική γραφή παριστάνεται γραφικά είτε με τον τριπλασιασμό του σημείο που ενδιαφέρει κάθε φορά είτε με τρεις γραμμές τη μια δίπλα στην άλλη. Επίσης απέδειξε ότι η ιερογλυφική γραφή αποτελεί μία ενότητα μέσα από τις τρεις μορφές της, την ιερογλυφική, την ιερατική (την επισεσυρμένη δηλαδή) και τη δημώδη. Ο Champollion πρώτος αντιμετώπισε τη γλώσσα ως γεωγράφος αλλά και ιστορικός. Η ματιά αυτή τον οδήγησε να σκεφτεί ότι η λεκάνη της Μεσογείου φιλοξένησε παραλλαγές μιας ή περισσοτέρων κοινών γλωσσικών καταβολών. Έτσι η ιερογλυφική πρέπει να είχε και αυτή μια κοινή καταγωγή σημιτική. Άρα, η αναζήτηση λύσης που να παραπέμπει στις θεωρίες «περί ιδεογραμμάτων της Κίνας» δε βελτίωνε την κατάσταση και αποδείχτηκε παντελώς άγονη. Ο Champollion κατείχε τις ιδιαιτερότητες των λεγομένων σημιτικών γλωσσών (αραβικά, συριακά, εβραϊκά) και συνειδητοποίησε γρήγορα ότι οι γλώσσες αυτές στηρίζονται σε σύμφωνα ή ημι-σύμφωνα, δεν υπήρχαν δηλαδή, όπως στις δικές μας γλώσσες, ορατά φωνήεντα να στηρίζουν το οικοδόμημα της γλώσσας με όλα τα συστατικά της.
Με αυτά στο μυαλό του, ο νεαρός Γάλλος έστρεψε την προσοχή του στις δέλτους με τα βασιλικά ονόματα καθώς πίστεψε, και όχι άδικα, ότι αναγνώρισε το όνομα της Κλεοπάτρας που το είχε ξαναεντοπίσει σε οβελίσκο στο νησάκι Φίλες, νότια του Ασσουάν γύρω στο 1810. Αντιστοιχίζοντας τα γράμματα των ονομάτων Πτολεμαίος και Κλεοπάτρα με το ελληνικό κείμενο αντιλήφθηκε γρήγορα ότι «λείπουν» κάποια σημεία από το ιερογλυφικό κείμενο και ότι το τελευταίο σημείο [σημ. το διευκρινιστικό] δεν μπορούσε να το ταυτίσει με κάποιο άλλο και ότι μάλιστα αυτό το σημείο στο τέλος της λέξης δεν είχε κάποιο φωνητικό «αντίκρυσμα». Καταλάβαινε πολύ καλά ότι το αιγυπτιακό γλωσσικό σύστημα στηρίζεται σε ένα φωνητικό σκελετό σημιτικού τύπου. Πώς όμως ο Champollion γράμμα-γράμμα έφτασε στην αποκρυπτογράφηση των πρώτων λέξεων και σημείων. Καταρχήν κατάλαβε ότι το διευκρινιστικό «διευκρίνιζε» το περιεχόμενη και τη φύση του φωνητικού συνόλου που προηγούταν. Για την περίπτωση των ονομάτων της Κλεοπάτρας και της Βερενίκης, το σύνολο των σημείων που συναποτελούσαν το όνομα προσδιοριζόταν ως προς το φύλο από το διευκρινιστικό, πράγμα που δε συνέβαινε για τον Πτολεμαίο. Έτσι συνέχισε αλλά και πάλι τα σημεία περίσσευαν, για παράδειγμα στο όνομα Κλεοπάτρα είχε ταυτίσει το αρχικό Κ και μπόρεσε να επιβεβαιώσει τους χαρακτήρες Π, Λ, Τ, χάρη στο όνομα του Πτολεμαίου. Και πάλι το πρόβλημα παρέμενε, τι θα έμπαινε ανάμεσα στα ΚΛ και το Π και πάλι το ΤΡ, είχαμε δηλαδή το σχήμα ΚΛ?Π?ΤΡ?. Η γνώση του όμως των σημιτικών «τεχνικών» μιας γλώσσας τον βοήθησε σε αυτό το σημείο. Στο πρότυπο των αραβικών και των εβραικών, η αρχαία αιγυπτιακή γλώσσα αποτύπωνε όχι μόνο τα σύμφωνα αλλά και τα λεγόμενα ημι-σύμφωνα που στην πράξη είναι κάτι σαν τα δικά μας φωνήεντα που επιτρέπουν παράλληλα και τη δημιουργία διφθόγγων. Μεταξύ των συμφώνων ΚΛ και Π αναγνώρισε το Ε+Ο και μεταξύ των Π και ΤΡ και μετά το ΤΡ αναγνώρισε το Α δύο φορές. Με αγωνία διάβαζε συγκρίνοντας διαρκώς, εκεί όπου ο Young διάβαζε «Αρσινόη», ο Champollion διάβασε «Καίσαρος». Αυτό ήταν το χρονικό της αποκρυπτογράφησης της ιερογλυφικής γραφής από έναν επιστήμονα με πίστη και αγάπη στην επιστήμη και στον άνθρωπο.

Μετάφραση-Απόδοση: Βασίλης Χρυσικόπουλος,
Απόσπασμα από Jean-Claude Goyon, La bataille des hieroglyphes, in Lettre a M. Dacier, Montpellier 1988.