Θρησκεία – Ο θεός Θωθ
Ο Θωθ ήταν ένας από τους πλέον πολύπτυχους και δημοφιλείς Αιγυπτίους θεούς.[1] Όπως πολλοί από τους συναδέλφους του, ήταν μάλλον σύνθετος, ακόμη και σωρευτικός, παρά μία πλήρης και αναμφιβόλως ολοκληρωμένη μορφή. Ήταν ένας ισχυρός εθνικός θεός που είχε ορισμένες ειδικότητες και τοπικές σχέσεις. Ειδικότερα, ο Θωθ εθεωρείτο, ακόμη και στην πλέον πρωτόγονη περίοδο, θεός της σελήνης. Από αυτή τη σεληνιακή σχέση προέκυψαν πολλές από τις πλέον διακριτές λειτουργίες του. Όπως η σελήνη φωτίζεται από τον ήλιο, έτσι και ο Θωθ αντλούσε το μεγαλύτερο μέρος της εξουσίας του από την ιδιότητά του ως γραμματέως και συμβούλου της ηλιακής θεότητας Ρα. Η σελήνη, «κυρίαρχος των αστέρων, χωρίζει τις εποχές, τους μήνες και τα έτη».[2] Έτσι ο Θωθ έγινε κύριος και πολλαπλασιαστής του Χρόνου, αλλά και ρυθμιστής των ατομικών πεπρωμένων.[3] Πράγματι, οι φάσεις της σελήνης ήταν τόσο σημαντικές για τον καθορισμό των ρυθμών της εθνικής ζωής της Αιγύπτου, ώστε ο Θωθ κατέληξε να θεωρείται πηγή τόσο της κοσμικής τάξης όσο και των κοινωνικών και θρησκευτικών θεσμών. Κατηύθυνε σχεδόν κάθε πλευρά της λατρείας των ναών, του νόμου και του πολιτικού έτους (και ειδικότερα τις ιερές τελετουργίες), τα κείμενα, τους τύπους και τις μαγικές τέχνες που είχαν τόσο στενή σχέση με όλα αυτά. Στον Θωθ, θείο γραμματέα, εφευρέτη της γραφής και κύριο της σοφίας[4], το ιερατείο απέδιδε το μεγαλύτερο μέρος της ιερής βιβλιογραφίας, περιλαμβανομένης, για παράδειγμα, της Βίβλου των νεκρών. Ήταν επίσης η επίσημη πηγή των απόκρυφων δυνάμεων που ενυπήρχαν αφανώς σε όλες τις πλευρές της λατρείας των θεών. Κατ’επέκτασιν, θεωρήθηκε άρχων της γνώσης, της γλώσσας και όλων των επιστημών – ακόμη και σαν προσωποποίηση της Κατανόησης ή της Λογικής…Οι μαγικές δυνάμεις του τον έκαναν, επίσης, γιατρό. Όταν τελικά το σώμα υπέκυπτε στη φθορά, ο Θωθ οδηγούσε τον νεκρό στο βασίλειο των θεών και μετείχε στην κρίση της ψυχής του. Όμως ο Θωθ έφτασε στο απόγειο της δόξας του[5] στη Μεγάλη Ερμούπολη (ελ-Ασμουνέιν), το βασικό κέντρο της λατρείας του – και πραγματικά, ο διακριτικός ερμουπολιτικός χαρακτήρας του ήταν γνωστός σε ολόκληρη την Αίγυπτο. Ήταν συνεπώς, πολύ φυσικό ότι ο κλήρος του ήθελε να μεγαλοποιήσει τον προστάτη του. Ο πλέον πρόσφορος τρόπος για να γίνει αυτό ήταν μέσω της ανάπτυξης μιας ιδιαίτερης κοσμογονίας, δεδομένου ότι η Ερμούπολη εθεωρείτο γενικώς η αρχαιότερη τοποθεσία επί της γης. Έτσι ο Θωθ έλαβε ηγετικό ρόλο στο δράμα της ίδιας της δημιουργίας, σα δημιουργός που έδωσε ζωή στα πράγματα χρησιμοποιώντας απλώς τον ήχο της φωνής του. Κοντά στην κοινή αντίληψη της Εγγύς Ανατολής ότι ο λόγος ήταν δημιουργός δύναμη[6], μπορούμε εδώ να ανιχνεύσουμε μετά βεβαιότητος την επιρροή του Θωθ, θεού της μαγείας.
Απόσπασμα από Garth Fowden, Ο Αιγύπτιος Ερμής. Πράξη και σκέψη στην Ύστερη Αρχαιότητα, Αθήνα 2002 [Εκδόσεις Ενάλιος] σελ. 71-3. (Μεταφραστής Γιώργος Κουσουνέλος).
[1] Αltenmuller, Syncretismus 235-43 και Dercain-Urtel, Thot.
[2] Επιγραφή από τον ναό του Άμμωνα στο Χίμπις: Brugsch, El Khargeh, Taf. XVI.33-4=Davis, Temple of Hibis pl. 31 (Boylan, Thot 83).
[3] Για τον σημαντικό ρόλο του Θωθ στο αιγυπτιακό δόγμα βλ. Morenz, Rolle des Schicksals 28-9.
[4] Schott, Z.Ä.S. 99 (1972) 20-5.
[5] Boylan, Thot, 149’58. Roeder, A.S.A.E. 52 (1952-4) 315-442. Κessler, Lex. Ag. 2.1137-47.
[6] Morenz, Religion und Geschichte, 328-42.
Ο Θωθ ήταν ένας από τους πλέον πολύπτυχους και δημοφιλείς Αιγυπτίους θεούς.[1] Όπως πολλοί από τους συναδέλφους του, ήταν μάλλον σύνθετος, ακόμη και σωρευτικός, παρά μία πλήρης και αναμφιβόλως ολοκληρωμένη μορφή. Ήταν ένας ισχυρός εθνικός θεός που είχε ορισμένες ειδικότητες και τοπικές σχέσεις. Ειδικότερα, ο Θωθ εθεωρείτο, ακόμη και στην πλέον πρωτόγονη περίοδο, θεός της σελήνης. Από αυτή τη σεληνιακή σχέση προέκυψαν πολλές από τις πλέον διακριτές λειτουργίες του. Όπως η σελήνη φωτίζεται από τον ήλιο, έτσι και ο Θωθ αντλούσε το μεγαλύτερο μέρος της εξουσίας του από την ιδιότητά του ως γραμματέως και συμβούλου της ηλιακής θεότητας Ρα. Η σελήνη, «κυρίαρχος των αστέρων, χωρίζει τις εποχές, τους μήνες και τα έτη».[2] Έτσι ο Θωθ έγινε κύριος και πολλαπλασιαστής του Χρόνου, αλλά και ρυθμιστής των ατομικών πεπρωμένων.[3] Πράγματι, οι φάσεις της σελήνης ήταν τόσο σημαντικές για τον καθορισμό των ρυθμών της εθνικής ζωής της Αιγύπτου, ώστε ο Θωθ κατέληξε να θεωρείται πηγή τόσο της κοσμικής τάξης όσο και των κοινωνικών και θρησκευτικών θεσμών. Κατηύθυνε σχεδόν κάθε πλευρά της λατρείας των ναών, του νόμου και του πολιτικού έτους (και ειδικότερα τις ιερές τελετουργίες), τα κείμενα, τους τύπους και τις μαγικές τέχνες που είχαν τόσο στενή σχέση με όλα αυτά. Στον Θωθ, θείο γραμματέα, εφευρέτη της γραφής και κύριο της σοφίας[4], το ιερατείο απέδιδε το μεγαλύτερο μέρος της ιερής βιβλιογραφίας, περιλαμβανομένης, για παράδειγμα, της Βίβλου των νεκρών. Ήταν επίσης η επίσημη πηγή των απόκρυφων δυνάμεων που ενυπήρχαν αφανώς σε όλες τις πλευρές της λατρείας των θεών. Κατ’επέκτασιν, θεωρήθηκε άρχων της γνώσης, της γλώσσας και όλων των επιστημών – ακόμη και σαν προσωποποίηση της Κατανόησης ή της Λογικής…Οι μαγικές δυνάμεις του τον έκαναν, επίσης, γιατρό. Όταν τελικά το σώμα υπέκυπτε στη φθορά, ο Θωθ οδηγούσε τον νεκρό στο βασίλειο των θεών και μετείχε στην κρίση της ψυχής του. Όμως ο Θωθ έφτασε στο απόγειο της δόξας του[5] στη Μεγάλη Ερμούπολη (ελ-Ασμουνέιν), το βασικό κέντρο της λατρείας του – και πραγματικά, ο διακριτικός ερμουπολιτικός χαρακτήρας του ήταν γνωστός σε ολόκληρη την Αίγυπτο. Ήταν συνεπώς, πολύ φυσικό ότι ο κλήρος του ήθελε να μεγαλοποιήσει τον προστάτη του. Ο πλέον πρόσφορος τρόπος για να γίνει αυτό ήταν μέσω της ανάπτυξης μιας ιδιαίτερης κοσμογονίας, δεδομένου ότι η Ερμούπολη εθεωρείτο γενικώς η αρχαιότερη τοποθεσία επί της γης. Έτσι ο Θωθ έλαβε ηγετικό ρόλο στο δράμα της ίδιας της δημιουργίας, σα δημιουργός που έδωσε ζωή στα πράγματα χρησιμοποιώντας απλώς τον ήχο της φωνής του. Κοντά στην κοινή αντίληψη της Εγγύς Ανατολής ότι ο λόγος ήταν δημιουργός δύναμη[6], μπορούμε εδώ να ανιχνεύσουμε μετά βεβαιότητος την επιρροή του Θωθ, θεού της μαγείας.
Απόσπασμα από Garth Fowden, Ο Αιγύπτιος Ερμής. Πράξη και σκέψη στην Ύστερη Αρχαιότητα, Αθήνα 2002 [Εκδόσεις Ενάλιος] σελ. 71-3. (Μεταφραστής Γιώργος Κουσουνέλος).
[1] Αltenmuller, Syncretismus 235-43 και Dercain-Urtel, Thot.
[2] Επιγραφή από τον ναό του Άμμωνα στο Χίμπις: Brugsch, El Khargeh, Taf. XVI.33-4=Davis, Temple of Hibis pl. 31 (Boylan, Thot 83).
[3] Για τον σημαντικό ρόλο του Θωθ στο αιγυπτιακό δόγμα βλ. Morenz, Rolle des Schicksals 28-9.
[4] Schott, Z.Ä.S. 99 (1972) 20-5.
[5] Boylan, Thot, 149’58. Roeder, A.S.A.E. 52 (1952-4) 315-442. Κessler, Lex. Ag. 2.1137-47.
[6] Morenz, Religion und Geschichte, 328-42.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου