ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ - Το πότισμα των περιβολιών

Κήπος από τον τάφο του Σεννέφερ (ΤΤ 96). Δ. Θήβες, Ν. Βασίλειο, 18η δυναστεία, βασιλεία του Αμένοφι Β΄, π. 1410 π.Χ. Εκτεταμένος κήπος δίπλα στο Νείλο ή ένα κανάλι του (στα δεξιά γαλάζια λωρίδα). Στο μέσο αμπελώνας. Τέσσερις μικρές πισίνες με πάπιες, άνθη λωτού, και παπύρους. Η αυστηρή αξονική διάταξη μεταφέρει στο θεατή την εικόνα ενός ιδεατού κήπου με κάθε λεπτομέρεια.

Πότισμα κήπου με σαντούφ από τον τάφο του Ιπουί, Δυτικές Θήβες, Ντέιρ ελ-Μεντίνα, Νέο Βασίλειο, 19η δυναστεία π. 1240 π.Χ.

Οι Αιγύπτιοι αγαπούσαν τα περιβόλια. Κάθε νοικοκύρης, στην πόλη ή στην εξοχή, ήθελε να έχει το δικό του, που θα του έδινε φρούτα και λαχανικά. Το πότισμα ήταν δουλειά που του έτρωγε τον περισσότερο χρόνο. Είναι η μόνη από όλες τις εργασίες της κηπουρικής για την οποία έχουμε μερικές πληροφορίες. Τον λαχανόκηπο τον χώριζαν με αυλάκια σε τετράγωνα. Για πολύ καιρό, ακόμη και την εποχή της Μέσης Αυτοκρατορίας, οι περιβολάρηδες πήγαιναν στη στέρνα να γεμίσουν τα στρογγυλά, πήλινα λαγήνια, που χρησίμευαν για ποτιστήρια. Τα κουβαλούσαν κρεμασμένα δύο-δύο από ένα ξύλο, που το στερέωναν στον ώμο, και τα άδειαζαν στο αυλάκι, που πότιζε ολόκληρο το περιβόλι. Ήταν μία δουλειά που απαιτούσε πολύ χρόνο και κόπο. Η επινόηση της νόριας πρέπει να τους φάνηκε μεγάλη πρόοδος.

Έχωναν στη γη δίπλα στη στέρνα, ένα χοντρό, κάθετο στύλο, δύο φορές περίπου όσο το ανάστημα ενός ανθρώπου. Ένα κλαδεμένο δέντρο μπορούσε να κάνει την ίδια δουλειά αν βρισκόταν σε κατάλληλη θέση. Στήριζαν πάνω του ένα μακρύ ραβδί, που μπορεί να αιωρείται προς όλες τις μεριές. Προσάρμοζαν τη χοντρή άκρη του ραβδιού μέσα σε πέτρα. Ένα πήλινο δοχείο ή ένα δοχείο από χοντρό πανί κρεμόταν στην άλλη άκρη, από ένα σχοινί πέντε ή έξι πήχες μακρύ. Ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε το σχοινί για να γεμίζει το δοχείο και ύστερα για να το σηκώνει στο ύψος του αυλακιού. Το αδειάζει και ξαναρχίζει. Στον κήπο του Άπουη δούλευαν ταυτόχρονα τέσσερις νόριες. Ο σκύλος του περιβολάρη παρακολουθούσε με την άκρη του τους κουβάδες που πηγαινοέρχονταν. Η απόδοση των πρωτόγονων αυτών μηχανών ήταν ικανοποιητική. Και για τον λόγο αυτό τις χρησιμοποιούσαν πάντα. Παρ΄όλα αυτά φαίνεται πως οι Αιγύπτιοι της Νέας Αυτοκρατορίας [σημ. Νέου Βασιλείου] χρησιμοποιούσαν τις νόριες για το πότισμα μόνο των περιβολιών. Γιατί δεν απεικονίζονται σε κανέναν από του; πίνακες, που αναφέρονται στην καλλιέργεια των χωραφιών. Όσο για το μαγγάνι, που το τρίξιμό του φαίνεται σήμερα αναπόσπαστο με την αιγυπτιακή ύπαιθρο, δεν εικονίζεται πουθενά στις φαραωνικές τοιχογραφίες. Είναι άγνωστο πότε έκανε την εμφάνισή του στην κοιλάδα του Νείλου. Ωραία πηγάδια, με μεγάλη διάμετρο, ανακαλύφθηκαν στην νεκρούπολη των ιερέων του Θωθ στην Ερμούπολη, όχι πολύ μακριά από τον τάφο του Πετόσιρη, στην Αντινόη και στο ναό της Τάνιδας. Το πρώτο είναι βέβαιο πως κατασκευάστηκε για να λειτουργεί με μαγγάνι, αλλά το πηγάδι αυτό δε φαίνεται να είναι αρχαιότερο από τον τάφο του Πετόσιρη, ο οποίος ανάγεται, όπως πιστεύουν πολλοί, στη βασιλεία του Πτολεμαίου Σωτήρα.

Απόσπασμα από Pierre Montet, Η καθημερινή ζωή στην αρχαία Αίγυπτο, Εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 1988, σελ. 116-17. [Μεταφράστρια Έλλη Αγγέλου].